OSNOVNE INFORMACIJE

"Među planinskim divovima južno-slovenskih zemalja, najmoćniji i najveličanstveniji je Durmitor." (Kurt Hassert, njemački geograf)

Durmitor, planina i nacionalni park

Nalazi se u najširem i najvišem dijelu jugoistočnih Dinarida, najprepoznatljivija je i najviša planina sjeverne Crne Gore. Najviši vrh je Bobotov kuk visok 2.523 metara. Smatra se da ime Durmitor potiče od keltskih riječi "dru mi tore" koje znače "planina puna vode".

Svojim izvanrednim prirodnim ljepotama, atraktivnom morfologijom, specifičnom hidrografijom, osobenim reljefom, kao i veoma bogatim i zanimljivim živim svijetom, planinski masiv Durmitora zaslužio je da bude proglašen Nacionalnim parkom 1952. Smješten na sjeverozapadu Crne Gore, park obuhvata osnovni masiv Durmitora sa kanjonima Tare, Drage i Sušice i gornji dio kanjonske doline Komarnice, zauzimajući površinu od 39.000 ha.

Osnovna odlika reljefa durmitorskog područja jeste prostrana visoravan na 1500 metara nadmorske visine, koju presjecaju duboke kanjonske doline, i sa koje se uzdižu impozantni planinski vrhovi, od kojih je 48 sa preko 2000 metara nadmorske visine, i među njima najviši Bobotov Kuk sa 2523 m.

Ljepoti durmitorskog masiva posebnu draž daje 18 ledničkih jezera, nazvanih gorske oči, na visinama iznad 1500 m. Najveće i najatraktivnije je Crno jezero. Veličanstvenosti pejzaža doprinose, pored ljepote jezerskog basena i blistave vodene površine, prostrani šumski predio koji ga okružuje i vrh Međeđa, gorostasno uzdignut nad njim. Udaljeno je 2 km od Žabljaka, turističkog centra Crne Gore.

Među najljepšim ukrasima parka su i bistre, silovite rijeke koje su ovom području podarile velelepne kanjonske doline. Posebno impresionira rijeka Tara, kako ljepotom i pokretom svojih voda, tako i dubinom i pejzažem kanjona, čineći ga jednim od najljepših u svijetu.

Po bogastvu flore i faune, složenosti ekosistema, zastupljenosti preko 1300 vrsta vaskularnih biljaka što predstavlja izuzetnu koncentraciju sa velikim brojem endemičnih i reliktnih vrsta, Durmitor predstavlja izuzetnu prirodnu vrijednost i trajnu inspiraciju naučnika i ljubitelja prirode.

Durmitorski nacionalni park obiluje značajnim brojem spomenika kulture od antičkog perioda do najnovijeg doba. Najkarakterističniji su srednjevjekovni spomenici: razvaline gradova i utvrđenja, mostovi i karaule, nekropole i manastirski kompleksi u dolini reke Tare.

Zbog bogatstva izvorne i jedinstvene prirode, ambijentalnih i kulturnih vrijednosti Durmitora i rijeke Tare, Nacionalni park Durmitor uvršten je u popis svjetske kulturne i prirodne bastine odlukom Međunarodnog odbora za Svjetsku i prirodnu baštinu u Parizu 1980. godine i time se i zvanično našao na UNESCO listi. Slivno područje rijeke Tare (površine 182.899 ha) je zaštićeno kao Svjetski rezervat biosfere (Program "Čovjek i biosfera" - M&B, UNESCO, od 17 januara 1977. godine), po osnovu Konvencije o zaštiti svjetske prirodne i kulturne baštine (UNESCO). Durmitor je uvršćen u IBA i IPA područja (Područja koja su značajna za boravak ptica – Important Bird Areas – IBA i biljkama (Područja koja su značajna za biljke – Important Plant Areas – IPA).

Kanjon Tare, kao jedinstvena pojava po svojoj dubini od 1.000, a mjestimično i 1.300 m, svrstava se odmah iza Velikog kanjona rijeke Kolorado u SAD. Ima tok od 150 km i najduža je rijeka Crne Gore. Na dijelu toka kroz nacionalni park Durmitor rijeka Tara ima prosječan pad od 3,6 m/km, pa se formiraju bukovi i brzaci koji su svojom ljepotom upotpunili ambijent netaknute prirode.

Gradić u podnožju Durmitora, gdje su "najljepše surovosti prirode", privlači turiste iz svih krajeva svijeta. Sva sreća ako se let otkaže, pa mogu sebi da daju povoda za još jedan dan na Žabljaku. Tu, na 1450 metara nadmorske visine snijeg se zadržava i do šest mjeseci, a visina sniježnog prekrivača prelazi i dva metra.

Opština Žabljak zahvata površinu od 445 km2, odnosno 3,22% površine Crne Gore i nalazi se na 15 mestu po veličini od ukupno 21 opštine u Crnoj Gori. Oština Žabljak predstavlja "Geografski krov" Crne Gore, jer se preko 30% njene teritorije nalazi na nadmorskoj visini iznad 1.500 metara. Žabljak predstavlja najviše urbano naselje ne samo u Crnoj Gori već i na Balkanu. Okružen je sa 23 planinska vrha od preko 2.200 metara nadmorske visine (medju kojima dominira Bobotov kuk, sa 2.522 metara nadmorske visine) sa 17 planinskih jezera i kanjonom rijeke Tare najdubljim u Evropi.

Prvi slovenski naziv Žabljaka bio je "Varezina voda", vjerovatno zbog jakog izvora pitke vode, oko koga se i formiralo naselje. Kasnije, dobija naziv "Hanovi" ili izvorno "Anovi", gdje su odmarali trgovački karavani. Današnji naziv Žabljak dobija zvanično 1870. godine, kada je u istom danu započeta izgradnja crkve, škole i kapetanskog doma. U ratnim danima i pustošenjima stare građevine su nestale. Ostala je samo Crkva Sv. Preobraženja, podignuta u čast pobjede nad Turcima, 1862. godine.

Grudvanje, sankanje, skijanje i snoubord na stazama Durmitora, do kojih se od Žabljaka stiže žičarama i liftovima, dio su zimske ponude ovog mjesta. Ski staze na Savinom kuku i Javorovači uređene su za sve discipline. Najsmjeliji ljubitelji splavarenja spuštaju se Tarom čak i zimi, a ljeti je to obavezna rekreacija posjetilaca Žabljaka.

U samom gradiću prijatnu zabavu pružaju i kafići i hoteli, koji su često destinacija za doček 1. januara, najluđe noći u godini.

Naravno, neizbježno izletište za porodice je Crno jezero. O njegovoj kristalno modroj boji pisali su mnogi putopisci i pjesnici. Zimi ga prekriva ledena ploča, a ljeti se ugrije do 20 stepeni pa se u njemu može kupati.

Stihijski oblikovanu prirodu, veličanstvenu, prate i mitovi, narodna predanja o vilama, zmajevima, vragovima. Durmitor je "postojbina" vojvode Momčila i njegovog krilatog konja Jabučila, kao i mitske ličnosti Marka Kraljevića.

Manifestacije

* "Dani planinskog cvijeća" je najznačajnija manifestacija na prostoru Nacionalnog parka Durmitor.
    Održava se svake godine na Žabljaku od 11. do 13. jula i obuhvata:
    - Vjenčanje na Crnom jezeru (12.jul),
    - Memorijal Danilo Jauković (13.jul) sa organizovanim usponom na Bobotov Kuk,
    - Organizovan odlazak na Savinu vodu u ranim jutarnjim časovima.

* Kup Crno jezero - takmičenje sportskih ribolovaca (jul),
* Opštinsko takmičenje sportskih ribolovaca na Vražijem jezeru (jun),
* Takmičenje sportskih ribolovaca - Kup Tara (avgust),
* Takmičenje sportskih ribolovaca - penzionera na Crnom jezeru (avgust),
* Durmitor Summer fest (prva polovina avgusta),
* Osmomartovska izložba ručne radinosti (8.mart),
* Dani durmitorske zdrave hrane (početak avgusta),
* Zlatni orao Durmitora (druga polovina marta).

Mnogobrojne restorane i konobe u kojima se sprema nacionalna kuhinja karakteriše ugodni ambijent i prijatna atmosfera. Većina svojom arhitekturom podsjeća na tradicionalne crnogorske kuće koje su bile sagrađene od kamena i drveta. U njima, po starom crnogorskom običaju, kao znak dobrodošlice gosti se dočekuju sa domaćom rakijom, priganicama i medom.

Specijaliteti durmitorske kuhinje su cicvara, domaće kisjelo mlijeko, domaće pite od heljdinog brašna, domaći pršut i pečenje ispod sača, planinski sirevi kao i brojna druga tradicionalna lela spravljena od proizvoda sa lokalnih farmi.

Durmitor je poznat po izobilju šumskih plodova i ljekovitih biljaka, tako da se na svakoj trpezi mogu pronaći izvanredni čajevi i prirodni sokovi. Ne treba zaboraviti ni riblje specijalitete, među kojima se izdvaja ulovljena potočna pastrmka.

Zanimljivosti o Žabljaku i njegovoj okolini

Žabljak je najvisočiji grad na Balkanu. Nalazi se na nadmorskoj visini od 1450 metara, zauzima prostor od 445 km2 a u njemu živi preko 4500 stanovnika. Godišnje ima 120 do 150 dana sa snijegom. Maksimalna zabilježena visina snijega je 210 cm.

Rijeka Tara je najveći rezervoar pitke vode u Evropi zbog čega je i nazvana „Suza Evrope“. Kanjon rijeke dubok je do 1,330 m što ga čini najdubljim kanjonom u Evropi a posle Kolorada i u svijetu. Tara je i najduža rijeka u Crnoj Gori.

Most na Đurdjevića Tari našao se medju 20 najljepših u svijetu, prema izboru portala Bright side. Sa pet lukova preskočio je divlju ljepoticu i dužinom od 370 metara spaja njenje obale. Neročito je veličanstven prvi luk. Njegov raspon iznosi 116 metara, a visina od nivoa rijeke 150,9 metara.

Rijeka Ljutica (lijeva pritoka Tare), ponosi se sa dva svoja evropska rekorda. U pitanju je najjača i najkraća rijeka na Starom kontinentu. Njena dužina je od 130 metara i snaga koja u doba topljenja snijegova može da se mjeri i sa preko 100 kubika voda po sekundi čini je čudom prirode.
Izvire iz stijena kanjona 35 metara iznad ušća u Taru i cijelim svojim tokom je bijela i pjenušava. Za sve koji bi je željeli obići, Ljutica se nalazi na lijevoj strani Tare, nešto malo preko kilometar nizvodno od mosta na Đurdjevića Tari.

ČELINE su izvor koji se nalazi ispod vrha Međed, koji natkriva Crno jezero. U vrijeme otapanja snijega, uz snažnu eksploziju zvuka, Čeline “pucaju” i voda se u slapovima stropoštava u jezero. Ako je godina bila bez snijega, ova pojava izostane i nivo jezera bude značajno niži.

Najdublja jama u Crnoj Gori nalazi se na Vjetrenim brdima na Durmitoru. Duboka je 898 metara.